Censuur is iets van alle tijden en zeker sinds de uitvinding van de drukpers een gangbaar historisch fenomeen. Denk bijvoorbeeld aan geestelijken die het lezen van romans of ‘onzedelijke teksten’ door het gewone volk resoluut afwezen omdat het zou leiden tot een verslapping van de wil en een vruchtbare voedingsbodem was voor niet-christelijk en onrein gedachtegoed. Of wat te denken van de vele autocratische regimes en koningshuizen die een politiek van strenge censuur doorvoer(d)en om elke kritiek op hun beleid en machtspositie de kop in te drukken?
Ook de komst van het internet rekende niet af met het hardnekkige fenomeen dat censuur is. Van vroege pogingen om de toegang tot informatie op het web te beperken tot moderne methoden als deep packet inspection, DNS-filtering en door AI gefaciliteerde censuur; in dit artikel lees je hoe internetcensuur de moderne wereld vormgeeft.
Internetcensuur is al bijna net zo oud als het web zelf. In de begindagen van het internet hanteerde de Amerikaanse overheid bijvoorbeeld behoorlijk strikte voorschriften over wat wel en juist niet online gepost mocht worden. Het doel van de Amerikanen was vooral om het lekken van geclassificeerde overheidsdata en militaire informatie te voorkomen.
Maar er kwamen al snel landen die een stukje verder gingen. In China nam de digitale censuur al kort na de introductie van het internet in 1987 serieuze vormen aan. Inmiddels zijn in het land zo’n twee miljoen censors dagelijks bezig met het controleren en filteren van de informatiestroom die de pakweg zevenhonderd miljoen internettende Chinezen produceren. Het zogenoemde ‘Gouden Schild’ schermt Chinese gebruikers af van buitenlandse websites waar informatie te vinden is die burgers in de ogen van de Chinese staat beter niet kunnen zien.
Machthebbers in staten als Rusland en Noord-Korea gebruiken internetcensuur zelfs actief om de publieke opinie in de gewenste vorm te kneden en tegenstanders monddood te maken. In de begindagen van internetcensuur bestonden de ondermijnende activiteiten vooral nog uit het ‘op zwart zetten’ van onwelgevallige sites, wat later gevolgd werd door het gericht blokkeren van internetverkeer via VPN-verbindingen.
De evolutie van internetcensuur
Deep packet inspection
Bij deep packet inspection wordt elektronisch dataverkeer tussen de zendende en ontvangende partij inhoudelijk geanalyseerd. De basis van informatie-uitwisseling via het internet zijn de data die gebruikers in gestandaardiseerde brokken (pakketjes) versturen. Waar een ‘normale’ inspectie voor veiligheidsdoeleinden alleen kijkt naar het IP-adres en poortnummer, kijk je bij deep packet inspection ook naar de inhoud van de pakketjes.
Op basis van die informatie is het mogelijk om pakketjes te weigeren en te voorkomen dat informatie de beoogde ontvanger bereikt. Deep packet inspection werd aanvankelijk vooral gebruikt door bedrijven in de entertainmentindustrie om het illegaal downloaden van films of muziek tegen te gaan. Inmiddels gebruiken ook regeringen en geheime diensten de technologie om voor politieke doeleinden het internet te filteren.
DNS-filtering
DNS-filtering is een strategie die het gebruikers moeilijk of onmogelijk maakt om specifieke domeinen of websites op internet te vinden. Zie DNS als een virtueel internetadresboek dat een hele hoop namen en bijbehorende adressen (de domeinnamen) herbergt. Om contact te maken met een domein, stuurt je apparaat een verzoek naar dat domein.
In het geval van DNS-filtering of -blokkades, verhindert een DNS-server de verbinding door te antwoorden met een niet-routeerbaar IP-adres voor een geblokkeerd domein. DNS is een prima manier om advertenties, trackers en malware te blokkeren, maar ook te gebruiken als een effectieve manier van digitale censuur die het mogelijk maakt om heel gericht specifieke domeinen en websites onbereikbaar te maken.
Door AI aangedreven censuur
De opkomst en stormachtige (door)ontwikkeling van AI openen de deuren voor nieuwe en nog geavanceerdere mogelijkheden voor het censureren van internet. Zo beschikt China bijvoorbeeld over een door AI gevoed tekstfilter dat aan de hand van zoekwoorden voor AI gevoelige informatie identificeert en censureert. De AI ontwikkelt en verbetert zichzelf continu en heeft een accuratesse van tachtig tot negentig procent bij het vinden en filteren van ‘ongewenste’ informatie.
Er is ook al AI-technologie die het mogelijk maakt om razendsnel afbeeldingen en video’s te controleren op ongewenste of ongepaste inhoud. Handig om content te scannen op haatzaaiende inhoud, expliciet geweld of terroristische propaganda, maar in de verkeerde handen ook een krachtig wapen voor internetcensuur.
De impact van internetcensuur
Internetcensuur heeft op verschillende manieren een grote impact op de mondiale vrijheid en het internationale internetverkeer.
- Censuur kan creativiteit en innovatie onderdrukken. Als makers van content niet vrij kunnen opereren, verliest de online-wereld veel diversiteit en goede ideeën.
- Overheden en machtige bedrijven gebruiken internetcensuur om informatiestromen te beheersen en kritiek op hun beleid en functioneren te verhullen.
- Censuur verstikt de vrijheid van meningsuiting en openbare toegang tot informatie. Dit maakt het voeren van open en constructieve debatten een stuk lastiger.
Hoe gaan we internetcensuur tegen?
Gelukkig zijn er manieren om een krachtige vuist te maken tegen internetcensuur. Zo is er bijvoorbeeld al AI-technologie die in staat is om censuurpogingen te ontwijken door bugs en fouten in de logica van censuur vast te stellen die voor mensen moeilijk te vinden zijn. Dergelijke innovaties hebben het potentieel om vrije communicatie via het internet voor een veel grotere groep mensen toegankelijk te maken dan nu het geval is.
