Kunstmatige intelligentie (AI) die jouw baan overneemt en ervoor zorgt dat je werkloos thuis komt te zitten? Het is een doemscenario (of misschien wel droomscenario als je een bloedhekel hebt aan je werk en smacht naar een vroegtijdig pensioen) dat tegenwoordig nogal eens langskomt tijdens het dagelijkse gekeuvel bij de koffieautomaat of aan de borreltafel. Maar is deze omineuze dreiging onderbouwd? Of is het vooral een door onszelf gecreëerd angstbeeld dat voortkomt uit de razendsnelle opmars en groeiende diversificatie van AI?
Dystopische angst
Als we talloze dystopische sf-films mogen geloven, zijn AI en robotisering de bijl aan de wortel van de moderne mensheid. In het gunstigste geval maken ze mensenwerk overbodig. In een inktzwarte toekomst zoals het fictieve Terminator-universum gebruiken hyperintelligente machines hun geavanceerde redeneervermogens zelfs om onze soort vakkundig een kopje kleiner te maken. En als je bedenkt dat veel zaken die dertig of veertig jaar geleden nog pure fantasie waren inmiddels werkelijkheid zijn geworden, is het niet zo vreemd dat zelflerende en denkende computers voor het nodige angstzweet zorgen.
AI en automatisering
Voor de sceptici en AI-doemdenkers is een recente studie van MIT CSAIL, MIT Sloan, The Productivity Institute en IBM’s Institute for Business Value rustgevende literatuur. Het rapport focust zich vooral op computer vision, een vakgebied van de computerwetenschap dat erop is gericht om met computers objecten en personen op afbeeldingen en video’s te identificeren.
Wat blijkt? Economisch gezien is het alleen maar verstandig om menselijke arbeid te vervangen door AI-automatisering in ongeveer een kwart van de banen waar zicht en visie belangrijke onderdelen van het werk zijn. De studie keek niet alleen naar de technische mogelijkheden van AI, maar ook naar de economische rendabiliteit van AI-systemen.
Nieuwe businessmodellen
De toekomst van AI op de werkvloer staat volgens de onderzoekers niet in steen gebeiteld. Als de kosten van de implementatie van AI op de werkplek aanzienlijk dalen, zou dit de snelheid waarmee AI in verschillende sectoren wordt toegepast kunnen versnellen. Dit kun je zien als een katalysator voor snellere veranderingen op de arbeidsmarkt.
Een omgekeerde ontwikkeling is ook mogelijk. Als de digitale behoeften toenemen, gegevens moeilijker te vinden zijn en geschoolde werknemers schaars zijn, kunnen hogere kosten de transitie naar door AI gedomineerde processen vertragen. Hierdoor krijgen werknemers en bedrijven meer tijd om zich aan te passen aan de nieuwe realiteit van zelflerende computermodellen. Het lijkt in elk geval duidelijk dat de democratisering van AI zal leiden tot de opkomst van nieuwe businessmodellen die gebruikmaken van AI-as-a-service.
AI als banenschepper
In plaats van als meedogenloze banenvernietiger een spoor van ravage achter te laten op de arbeidsmarkt, heeft AI de potentie om nieuwe banen en baantypes te scheppen. Op het moment dat kunstmatige intelligentie bijvoorbeeld bepaalde taken automatiseert of ondersteunt, ontstaat weer een extra behoefte aan mensen die AI-systemen kunnen ontwerpen, beheren, onderhouden en verbeteren. Daarnaast blijven er altijd vakgebieden en taken waarbinnen de menselijke maat en menselijk inzicht onmisbaar zijn. In een bredere context kan AI de algehele productiviteit, inkomensgroei en welvaart naar een hoger niveau tillen, waardoor slim in plaats van veel werken de norm wordt.
Maandag gaat de wekker gewoon weer
De conclusie van het onderzoek is helder: een beduidend kleiner deel van de totale arbeidsmarkt loopt het risico op volledige AI-automatisering dan je op basis van de beloftes van kunstmatige intelligentie zou verwachten. Ook in de toekomst maakt de wekker dus op maandagochtend zijn vertrouwde geluid en moet je gewoon weer op het werk verschijnen. Goed voor de gemoedsrust en bestaanszekerheid, maar het betekent wel dat je het vroegpensioen nog even moet uitstellen…
